ولی فقیه کیست و چه وظایفی دارد؟ در این مقاله می‌خواهیم به یکی از پرسش‌های بسیار مهم در سطح کلان جامعه پاسخ دهیم و با یکی از جایگاه‌های بسیار مهم در نظام اسلامی شیعیان آشنا شویم. ولایت فقیه یک چهارچوب از حکومت اسلامی است که در راس آن ولی فقیه قرار دارد. در ادامه با این جایگاه، ویژگی‌ها و وظایف آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
ولی فقیه کیست؟
ولی فقیه کیست؟ در پاسخ به این پرسش ابتدا لازم است راجع به نظام ولایت فقیه توضیحاتی را ارائه کنیم. ولایت فقیه را می‌توان یک نوع نظام حکومتی دانست که از زمان انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 تاکنون به عنوان زیربنای عملکرد ایران شناخته می‌شود. در ساختار ولایت فقیه که می‌توان آن را به عنوان یک موضوع بسیار مهم در بین شیعیان دانست، حاکمیت جامعه در رده بالاتر از دولت، برعهده یک رهبر مسلمان، دارای مقبولیت عام و مشروعیت می‌باشد. ولایت فقیه در کانون اسلام گرایی شیعه قرار دارد و یکی از ارکان بسیار مهم آن به شمار می‌آید.
حال راجع به ولی فقیه کیست باید گفت این مقام مربوط به کسی است که مسئولیت امور دینی و دنیوی را در زمان غیبت امام برعهده می‌گیرد. از نظر لغوی نیز ولی فقیه از دو بخش تشکیل شده است که شامل ولی یا سرپرست و نیز فقیه یا عالمی است که فهم و درک لازم را دارد. در تعاریف دیگر همچنین می‌توان گفت:
- ولی فقیه کسی است که به عنوان یک عالم نسبت به مسائل دینی و سیاسی شناخته می‌شود. این فرد مسئول اجرای دستورها و احکام و نیز عدالت اجتماعی می‌باشد.
- در تعریف دیگر برای ولی فقیه کیست در درس هشتم هدیه های آسمانی، ولی فقیه یکی از مراجع تقلید به شمار می‌آید.
نکته بسیار مهم دیگری که در پاسخ به سوال ولی فقیه کیست باید به آن اشاره کرد، ویژگی‌های این فرد است که شامل موارد زیر می‌باشند:
- روایات: در روایتی از رسول اکرم (ص) در رابطه با جانشینان آن حضرت بیان شده است که آنها افرادی اند که به منزله معدن علم و متصل به چشمه فیض الهی تشبیه شده‌اند.
- روایات: در نقل قول دیگری از امام حسین بیان شده است که آنها امین خداوند در حلال و حرام هستند و مسئولیت اجرای احکام و سیاست‌های الهی را برعهده دارند.
- شرایط ولایت فقیه از نظر قوانین جمهوری اسلامی: در قانون اساسی، شرایطی برای این دسته از افراد بیان شده است که از جمله آنها باید به فقاهت، شجاعت، عدالت و تقوا، مدیر و مدبر بودن، عالم به زمان بودن و نیز فقیه عادل و باتقوی بودن اشاره کرد.
وظایف ولی فقیه چیست؟
پس از آنکه به این پرسش پاسخ دادیم که ولی فقیه کیست، حال بایستی وظایف این دسته از افراد را مورد بررسی قرار دهیم. وظایف رهبری را می‌توان در دو بخش تعیین کرد. از جمله مواردی که در قانون (بند 110 قانون اساسی) آمده است و نیز مواردی که در روایات و احادیث و اسلام بیان شده است.
- ابتدا از نظر قانون باید گفت: فرمان همه پرسی، نصب و عزل و قبول استعفای افرادی اعم از فقهای شورای نگهبان، عالی ترین مقام قوه قضاییه، رییس سازمان صدا و سیما، رییس ستاد مشترک، فرمانده کل سپاه، فرماندهان عالی نیروهای نظامی و انتظامی، حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه گانه، اعلان جنگ یا صلح، بسیج نیروها، حل مشکلات نظام از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام، نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، امضا و تایید حکم ریاست جمهوری، عفو یا تخفیف مجازات محکومین.
- از نظر دینی نیز علما در پاسخ به اینکه ولی فقیه کیست معتقدند تفاوت زیادی بین وظایف پیامبر با رهبر جامعه وجود ندارد. هردو باید از اختیارات خود در راستای تامین سعادت و مصالح جامعه استفاده کنند. به همین منظور می‌توان وظایف ولایت فقیه را در همه عرصه‌ها و امور اجتماعی دانست.
- همچنین در پاسخی دیگر برای این سوال که وظایف ولی فقیه چیست در درس هشتم هدیه های آسمانی باید گفت، او مسئولیت اداره جامعه را با اجرای کامل دستورات دینی و شرایط سیاسی – اجتماعی برعهده دارد.
به طور کلی در رابطه با اینکه وظایف ولی فقیه چیست، می‌توان گفت فرد در این جایگاه وظیفه انجام سیاست‌گذاری‌های کلان را برعهده دارد به صورتی که جامعه به سمت تحقق اهداف والای اسلام و حاکمیت آن پیش برود. در این راستا، خبرگان کسانی هستند که به عنوان نمایندگان مردم به صورت تخصصی، وظیفه استمرار و نظارت بر این جایگاه را برعهده دارند.
ولی فقیه در ایران
ساختار نظام فعلی در ایران به صورت ولایت فقیه است. در پاسخ به اینکه در شرایط کنونی ولی فقیه کیست باید گفت متصدی کنونی این جایگاه در ابتدا سید روح الله موسوی الخمینی و در مقطع کنونی سید علی خامنه‌ای می‌باشند. ولی فقیه در ایران به نام‌های مختلفی نامگذاری شده است از جمله مقام معظم رهبری، رهبر معظم انقلاب اسلامی، معظم له و غیره. رهبری در ایران می‌تواند در امور مختلفی اعم از محیط زیست، برنامه ریزی ملی، سیاست خارجی و نیز اقتصاد دستوراتی را صادر کند. همچنین این جایگاه به صورت غیرمستقیم بر قوه‌های سه گانه نظارت می‌کند.
وظایفی که مردم در مقابل این جایگاه دارند، شامل موارد مختلفی است که از جمله آنها می‌توان گفت:
- در راستای مسئولیت‌ها و فرامین رهبری و نیز قوانین و مقررات جامعه اسلامی تابع باشند.
- برای پیشرفت جامعه اسلامی در مقابل کفار، مقاومت و پایداری کنند. در این رویه دشمنان ممکن است با تمام امکانات به مقابله با نظام بپردازند.
- لازم است مردم به تبعیت از رهبری، اتحاد و همبستگی خود را حفظ کنند. این کار برای حفظ عزت و استقلال جامعه بسیار مهم است.
- آگاهی سیاسی و اجتماعی خود را افزایش دهند.
در انتها به حدیثی از امام علی می‌پردازیم که در رابطه با جایگاه ولی فقیه کیست و رهبری فرموده است: بزرگترین حقی که خدا واجب کرده است، حق رهبر بر مردم و نیز مردم بر رهبر است. این دو حق برای دوستی و الفت و ارجمندی آنان نهاده شده است. در این راستا مردم نباید جز به صلاح حاکمان، اصلاح پذیرند و حکام جز به صلاح پایداری مردم نیکو نگردند. حق زمانی در جامعه ارزشمند می‌شود که مردم وظیفه خود را نسبت به حاکم انجام داده و حاکم نیز حق آنان را ادا کند.
